ATATÜRK KÜLTÜR MERKEZİ

Tabanlıoğlu Mimarlık imzası taşıyan yeni AKM, hem işletme mantığı hem de mimarı bağlamda bir kentsel model olarak tasarlanmış. İstanbul’un ve Türkiye’nin en yoğun kentsel hareketini barındıran Taksim’de, önceki projede de olduğu gibi meydanın sınırını tespit eden yapı, yeni projede Gezi Parkı yönünde eklemlenen kültür birimlerinin bir araya gelmesiyle oluşan aksla gündelik ve kültürel yaşama yeni bir rota katıyor.

Kütle ölçeği, oranları ve cephe tasarımına referansla, önceki AKM’in yükseklik sınırı korunarak ele alınan ana opera binası, eski otopark alanında en etkin bir biçimde konumlandırılan ve halkın yoğun olarak kullanabileceği koşulları sağlayan ek yapılarıyla da birlikte, saygın opera binalarından biri olmanın yanı sıra, Taksim Meydanı’nın canlanması fikri ile her kimliğe açık bir 21. yüzyıl kültür yapısı olarak tasarlanmış.

İki bölüm olarak ele alınan kültür kompleksinde, ana opera sahnesine ev sahipliği yapan önceki AKM’nin bulunduğu lokasyonda yer alan, sembolik ve kentsel hafıza değerini koruyan bina ve Mete Caddesi boyunca buna eklemlenen, sosyal, sanatsal ve kültürel performanslara hizmet verecek mekanların bir araya gelmesiyle kurgulanan ve kentsel akışı canlandıracak ikincil fonksiyonların da yer aldığı, bir kültür sokağı ve kentli buluşma zemini olarak Atatürk Kitaplığı’na ve İstanbul Teknik Üniversitesi’ne doğru uzayan yeni yapılanma.

Ana yapıya eklemlenen kanatta, birbirleriyle bağlantılı ancak bağımsız birimler olarak, 804 kişilik tiyatro, müzik platformu ve kütüphane, sanat galerileri, çocuk- sanat merkezi, küçük salon, sinema ve atölyeler ile, tasarım dükkanı, kitapçı ve kafe, bu alternatif ve ikincil işlevlere uygun konum, büyüklük ve tasarımda ünitelerde ve katlarda yer alıyor.

Yatay bir hiyerarşide sıralanan tüm birimler, direkt olarak kente ve büyük opera salonuna atfedilen ana yapıya doğal bir yönlenmeyle bağlanıyor. Sokak seviyesinden kolay erişilebilir tekil mekanların sınırını kurduğu kültür aksı, ana opera binası ve Atatürk Kitaplığı önünde oluşan iki meydan arasında bağlantı sağlıyor.

Birimlerin bir araya gelmesinin ürettiği geçişken mekanlar, topografyanın ve peyzajın da yönlendirmesiyle, kentin doğal olarak içinden geçtiği, buluştuğu, avarelik ettiği, dinlendiği, sanata, kültüre eriştiği ve bu çerçevede rastlaşma ve yeni tanışmalara açık, her bir kentlinin parçası olduğu bir sistem kurguluyor.

Ana binayı mimari, kentsel ve işlevsel bağlamda tamamlayan yapılar bütünü, sadece bir gösteri merkezi değil kentle iç içe, alternatif mekanlarıyla günün her saati yaşayan, erişilebilir kamusal mekanlar ve alanlarıyla birlikte ele alındı. Önceki AKM’nin sahip olduğu hacim yeni tasarımda tek bir ana işleve atandığından, opera ve bale dışındaki diğer fonksiyonlar geniş, müstakil ve kolay erişilebilir mekanlar kazanmış.

Böylelikle opera yapısı büyümüş, izleyici kapasitesi artmış ve bina ve performans standardını en yüksek seviyeye çıkarma imkanı elde etmiş. 1969 ve 1978 tasarımlarında yer alan fuayelerden arındırılması suretiyle kazanılan boşluğu yeni projede (kırmızı) renkli dış kabuğuyla, AKM’nin ana opera salonunu doldurmuş. Özel çelik elemanlar kullanılan küre başta olmak üzere; yapının strüktürel sisteminde, özellikle geniş açıklık geçilen alanlarda çelik çözümler tercih edilmiş.

Opera performansının en önemli öğelerinden olan orkestra boşluğu genişlemiş, akustik optimum değerlere ulaşmış. Parter ve iki balkonda 2040 izleyici kapasitesi ile büyük salon, izleme verimi dünyada kabul gören kriterlere uygun, mümkün olan en üst düzeye ulaşmış. Tamamen doğal akustik niteliği ve ölçüm değerleri itibarıyla yüksek kalitede ses, ve reverberasyon süresi olarak ortalama 1.6 orta frekansında, dünyadaki nitelikli opera salonlarının sahip olduğu standartlar elde edilmiş. Ana salon, ayrıca, gerektiğinde müzikal, konser, konferans gibi etkinliklerde kullanılmak üzere, elektronik sistemlerle de desteklenmiş. Mekan organizasyonu ile birlikte, teknik ve programatik olarak çağdaş ihtiyaçlara karşılık veren, sahne ve performans altyapısı, ekipman ve kontrol sistemleri, hareketli ve değişebilir platformlar ve sahne arkası (back of house) dijital ve mekanik desteklerle tasarlanmış.

Ana fuaye olarak zemin kotunun kullanıldığı planlamada, bir üst kotta, büyük salonun çeperi boyunca, ikinci bir fuaye alanı ve balkonların yer aldığı katlarda fuayeler kazanılmış. Zemin kat parter fuaye bir üst kottaki fuayeye simgesel spiral merdivenle bağlanmış. Böylelikle, geçmiş projelerin alameti farikalarından olmanın ötesinde, aydınlatma ile birlikte tasarlanmış olan, zanaat ve sanatın, işlevsel olan ile görsel olanın bir arada harmanlandığı özgün merdiven, basamak eklenerek işlevsel olduğu kadar ve estetik bir nesne olması hasebiyle, hatıra olarak da korunmuş. Zemin altında da bir fuayenin yer aldığı ana mekanda, iki kanatta üst balkonları bağlayan merdivenlerin kolay kullanım özelliğine ek olarak, dikey erişim alternatifi olarak asansörler kullanılmış.

Öncülü AKM projelerinin cephesiyle aynı oran ve ölçekte, ancak cam kolonlarla kurulan taşıyıcı sistemin sağladığı kesintisiz görsel iletişim imkanı ve kullanılan camın teknik niteliğine bağlı olarak daha da şeffaflaşan cephe sayesinde, opera salonunun majör unsurlarından biri olan seramik kabuk meydanla buluşturulmuş. Böylelikle, net bir biçimde algılanan güçlü bir imaj olarak Opera Evi’nin kent merkezindeki varlığının vurgulanması öngörülmüş; rengi ve dinamizmi ile Taksim Meydanı’na katılan yarı-kürenin kabuğun altında yer alan salonun nitelikli potansiyeliyle günümüz ihtiyaçlarını karşılarken görsel olarak da merak uyandırması ve yeni izleyicileri cezbetmesi hedeflenmiş.

Malzeme tercihlerinde orijinal tasarım unsurlarına sadık olunması, örneğin Sadi Diren tasarımı seramiklere referans verilmesi, merdiven ve korkuluk gibi detayların yeni projeye aktarılması, ortak hafızanın tazelenmesinde mimari araçlar olarak benimsenmiş. Ana girişten ve Taksim Meydanı’ndan kolay erişilebilir, görülebilir ana salonun bulunduğu yapı ile ek ünitelerin birleştiği noktada yer alan, tamamen çelik bir konsol kutu olarak tasarlanan sanat galerisi altında elde edilen boşluk, korunaklı bir ara meydan sağlamış. Bu noktada, dijital altyapısı ve yeterli sayıda ünitesi ile gişe, ana sanat galerisinin altında cam kutular olarak tasarlanmış.

Sanatçı ve çalışanlara ayrılan özel bölüm dışında, ziyaretçilerin ve halkın da kullanımına açık olacak 432 araç kapasiteli çok katlı araç parkı programın bir parçası olarak zemin altındaki bodrum katlarda, B-C-D-E bloklar altında planlanmış.

Salonlardan farklı bir asansörle ulaşılabilen, hem işletmeye mali destek sağlayacak hem de tüm İstanbulluların bu değerli manzaraya erişimini temin edecek teras restoranın, aynı zamanda da oyundan önce bir ara alan olarak hizmet vereceği düşünülmüş. İzleyici ve ziyaretçilere açık olan alanlara ek olarak, sanatçı odaları, prova salonları ve kurum çalışanlarının kullanacağı ofislerin verimliliğinin yanı sıra, kentle uyumlu ve her kesimden kullanıcı için davetkar ve açık olma unsurlarını barındıran, çok katmanlı bir kent unsuru olarak yeni AKM en verimli güncel imkanlarla, mekan tasarımı, donanımı, altyapı ve teknolojik özellikleri sayesinde en sofistike uluslararası opera ve bale performanslarını ve köklü sanat kurumlarını kendi evinde ağırlama potansiyeli ile 29 Ekim 2021 itibarıyla hizmete açılmış.

KÜNYE

Mimari ve İç Mimari Tasarım: Tabanlıoğlu Mimarlık
İşveren: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı
Ana Yüklenici: Sembol İnşaat, Yeni Yapı İnşaat
Mekanik Proje: Ekotasarım Danışmanlık
Statik Proje: Balkar
Elektrik Proje: HB Teknik
Cephe Danışmanı: Werner Sobek İstanbul
Akustik Sahne ve Profesyonel Sistemler Danışmanı: Desmus Mimarlık, Ada
Acoustic, Media Consultants Gmbh
Altyapı Danışmanı: Sigal Mühendislik
Aydınlatma Danışmanı: Zeve Mühendislik, Lıcht Lıcht Studıo Dinnebier
Yangın Danışmanı: Etik Mühendislik
Trafik Danışmanı: Hartek Harita
Geoteknik Danışmanı: Geo-Dynamix Geoteknik Tasarım
Peyzaj Projesi: DS Mimarlık
Mutfak Danışmanı: Mas Turistik İşletmeleri
Seramik Tasarım ve Danışmanı: Alexandra Khuen Belasi
Proje Yeri: Beyoğlu, İstanbul
Tamamlanma Tarihi: 2021
Toplam İnşaat Alanı: 95.065 m2
Fotoğraflar: Emre Dörter